(Augusto S. Barreto)
Hafoin liu tiha diskusaun no debate loron naruk, iha loron Sesta, 28 Janeiru 2010, Ita nia Parlementu Nasional (PN) aprova Orsamentu Jeral Estadu (OJE) ba tinan fiscal 2011 ho total dollar U$1,306,018,000[1]. OJE tinan ne’e aprova ho votus afavor 42, abstensaun 1 no kontra 21. PN mós aprova Fundu Infrastrutura U$ 599,306,000 ho Fundu Dezenvolvimentu Kapital Umanu ho total millaun U$25 no exede 3% Fundu Petroleu millaun U$321. Interesante tebes bainhira akompaña prosesu ida ne’e tanba ema idaidak mai ho ninia razaun balu defende, balun kontra no balun iha duvidas hodi kestiona montante OJE 2011 ne’e. Hosi membru PN sira iha bloku AMP nia laran klaru defende montante ida ne’e tanba iha nesesidade barak povu nian mak tenke rezolve. Sira apela ba PM Xanana Gusmão atu orienta membru governu tomak bele ezekuta osan ne’e ho konsensia tomak hodi servi povu rai ida ne’e tuir PM Xanana nia planu no mehi. Fretelin nuudar opozisaun nafatin firmi hodi kontra ho razaun katak orsamentu ne’e bo’ot tebes, la rasional no sei la lori benefisiu ba povu maubere sira ne’ebé sei moris iha mukit no kiak nia laran, muda mekanizmu oioin deit maibe ezekusaun ministru sira ne’e la ajuda PM Xanana. Hosi parte Sosiedade Sivil kestiona no preokupa ho montante orsamentu ne’ebé bo’ot bele hamosu failansu barak, loke tan espasu hodi hamosu mal administrasaun ou korrupsaun bo’ot tebes. Tanba ne’e sira husu ba Governu no instituisaun estadu hotu atu tenke iha kontrulu makaas ba iha implementasaun orsamentu ne’e rasik. Sira nia preokupasaun ne’e mosu tanba haree ba esperiensia iha tinan kotuk ne’ebé mosu failansu barak, purezemplu akontese iha Pakote Dezenvolvimentu Desentraliza (PDD) no Projetu Pakote Referendum (PRR).[2]
Pro-kontra hosi membru parlementu sira, krítika no duvidas hosi Sosiedade Sivil sira ka povu la’os buat foun ida, maibe importante tebes tamba mai hosi sira nia observasaun, ida dadus, iha provas atu nune’e bele halo dezenvolvimentu nasional ne’e la’o ho balansu, iha kualidade, sustentavel no fó duni benefisiu ba povu ki’ik sira. Hanesan povu ki’ik ida ne’ebé asisti debate orsamentu ne’e hosi televizaun no lee de’it iha jornal balun, hakerek na’in mós hakarak halo komentariu ruma liu hosi notas balun tuir mai ne’e:
1. Pela primeira vez iha istoria Timor-Leste nian hahuu ukun rasik aan, orsamentu jeral estadu tinan 2011 sai hanesan orsamentu ida ne’ebé ho montante bo’ot tebes. Ida ne’e rekor ida signifikante tebes kompara ho orasementu hirak aprovadu iha tinan hirak kotuk. Ita tau hamutuk ho orsamentu sira mai hosi apoiu bilateral, ninia montante aumenta bo’ot liu tan. Ho montante bo’ot ba tinan ida ne’e ita espera katak governu ka estadu bele dezenvolve ona buat foun ruma, purezemplu bele halo ona estrada foun, la’os fila ba fila mai taka deit koak, lakleur naksobu hodi taka fila fali nune’e hela deit.[3] Tenke dada bee moos ba populasaun sira, hadia fasilidade eskola sira ne’ebé aat tenke sai diak liu tan.
2. Haree hosi estatistika, grafiku orsamentu hatudu trend ida ne’ebé aumenta hela de’it. Esperiénsia tinan hirak kotuk hatudu katak iha duni esforsu hosi Primeiru Ministru ne’ebé husu atu ninia ministru sira halo redusaun ba sira nia dispeza maibé ikus mai orsamentu aumenta nafatin. Antes to’o mai aprovasaun hosi PN, Ita imajina katak orsamentu jeral ba tinan ida ne’e bele mantein ho montante hanesan tinan kotuk nian, maibe pelu kontrariu sa’e makas tan deit. Ba tinan 2011, tuir proposta Governu haruka ba PN[4] hamutuk U$985. Montante ida ne’e halo Presidente da Repúblika Jose Ramos Horta sente hakfodak mas kontente.[5] Ita bele interpreta ona katak PR ninia hakfodak ne’e tanba orsamentu bo’ot tebes. Liu hosi debate orsamentu ne’e mosu tan proposta aditamentu no proposta hirak ne’e pasa hodi halo total orsamentu ne’e sa’e tan liu hosi billaun ida.[6] Ho montante final U$1,306,018,000 karik halo PR bele hakfodak liu tan. Ho trend ida ne’e Ita bele hateten katak montante orsamentu sei la tun iha tinan hirak mai. Apalagi folin minarai iha mundu sa’e no mudansa klimatika ne’ebé defisil atu halo predisaun sai nuudar fatór justifikasaun ne’ebé bele halo orsamentu sa’e aas nafatin.
3. Proposta OJE 2011 ba PN tarde.[7] Debate orsamentu la tuir kalendariu orsamental lei jestaun finanseira estadu. Tuir Lei, Governu tenke aprezenta ona proposta OJE ba PN iha loron 15 Outubru no hahuu debate iha fulan Dezembru. Tinan kotuk prosesu ne’e tarde tanba iha pedidu hosi PM Xanana Gusmão, PN tenke pasiensia hein fulan ida hodi altera lei jestaun finanseira artigu 31. Governu ikus mai hatama proposta OJE 2011 ba PN iha loron 15 fulan Novembru[8] hodi hahuu diskute no aprova iha fulan Janeiru 2011 nia rohan. Atraz ida ne’e tanba ejekusaun OJE 2010 seidauk atinji 50%. Tuir membru PN balun dehan atrazua ida ne’e la kontra lei no Presidente da Repúblika kompriende situasaun ida ne’e. Kestaun iha ne’e la’os kontra ka la kontra lei, maibe haree liu ba kapasidade no jestaun ezekusaun orsamentu ne’ebé tama ona iha fim de ano maibe seidauk atinji pursentu limanulu. Karik kapasidade planeamentu, kapasidade jestaun, kapasidade monitorizasaun no avaliasaun diak mak sei la atraza hanesan ne’e. Ho orsamentu jeral estadu ne’ebé aumenta makaas hanesan tinan ida ne’e, karik sei mosu dala ida tan atraza hanesan iha fim de 2011? Ida ne’e karik tenke hadia di’ak liu tan atu nune’e ezekusaun orsamentu iha tihan 2011 ne’e bele tuir duni tempu determinadu iha planu aksaun ministériu idaidak nian no bele prepara no haruka proposta orsamentu 2012 nian ba PN tuir lei ne’ebé iha.
4. La iha balansu entre orsamentu bo’ot kompara ho mudansa moris povu nian, no potensia hamosu inflasaun. Realidade hatudu katak maski orsamentu jeral estadu aumenta ba bebeik kada tinan, maibe laiha impaktu pozitivu ba moris povu nian. Relatóriu hosi PNUD hatudu katak hosi 55% populasaun Timor-Leste, 36% populasaun mak sei moris iha liña pobreza nia okos.[9] Nune’e mós tuir estudu sira ba populasaun Timor-Leste nia moris deskobre katak 80% hosi Timor-oan sira kontinua hela iha uma aat[10]. Tuir loloos ho orsamentu hirak ne’ebé sa’e bo’ot hanesan ne’e halo povu nia moris di’ak liu ona. Realidade hatudu katak numeru kiak tu’un maibe ekonomia benefisiu deit grupu balun,[11] karik emprezariu no politik na’ain sira mak raut osan no goja tebes duke povu ki’ik. Sira hasa’e sasan folin atu nune’e bele raut lukru mai hosi OJE 2011 ne’e ne’ebé potensia hamosu inflasaun.[12] Haree hosi estatistíka kona-ba kresimentu ekonomia iha tinan 2009 kresimentu ekonomia dehan sa’e 12% maibe PD no PUN Konsidera la loos.[13] Nune’e mós iha tinan 2010, numeru kresimentu ekonomia hamosu nafatin diferensia entre Governu no Sosiedade Sivil.[14] Governu aprezenta katak kresimentu ekonomia to’o 9,5% maibe tuir peskiza ne’ebé Sosiedade Sivil halo hatudu 5% deit. Presidente da Repúblika mós dehan katak nia hatene kresimentu ekonomia sa’e to dijit rua maibe benefisiu de’it ema grupu balun[15]. Karik iha tempu oin mai sukat kresimentu eknomia la’os foka de’it ba kalkulasaun matematika em termus haree deit ba kuantidade osan ne’ebé gasta maibe tenke haree liu ba kualidade ka impaktu ezekusaun orsamentu ba povu nia moris.
5. Aumentu hosi 3% ba 5.30% versus kapasidade ezekusaun. OJE 2011 Millaun ida resin esede tiha hosi 3% to’o 5.30%[16]. Esesivu 5.30% ne’e ema sei la kestiona bainhira ezekusaun OJE 2010 atinji 100%. Maibe realidade hatudu ezekusaun la’o neneik tebes, barak mak la konsege implementa, to’o fim de anu fiskal foin mak atinji 50%, osan barak mak tama ba ema ida ka rua nia bolsu deit maibe Governu hakarak aumenta nafatin orsamentu. Pergunta ne’ebé baibain mosu mak ne’e: Guvernu iha kapasidade atu ezekuta osan ho montate bo’ot hanesan ne’e ka la’e? Povu balun hahuu kestiona katak orsamentu ki’ik de’it la konsege ezekuta hotu satan orsamentu bo’ot hanesan ne’e?[17] Nune’e mós hosi Sosiedade Sivil sira fiar katak Orsamentu Jeral Estadu seila implementa ho susesu tanba kapasidade membru Governu, hanesan realidade ita haree tinan-tinan, rezultadu ezekusaun hamosu preokupasaun bo’ot. Orsamentu povu nian lori de’it benefisiu ba grupu ki’ik atu sai komunidade riku derepenti no la lori benefisiu ba povu.[18] Ida ne’e sai pekerjaan rumah bo’ot ba Governu atu bele hadia ninia jestaun, halo kontrolu ba implementasaun serbisu nian hodi nune’e hatudu prova ba povu katak osan ne’e gasta duni ba povu nia moris no ezekuta hotu alias 100% atu nune’e bele justifika esesu 5.30% temin iha leten.
6. Problema mudansa klimantika no presu fos sa’e aas ba bebeik. Haree ba tinan rua kotuk to’o ohin loron, populasaun nafatin lamenta kona-ba distribuisaun fos MCTI ne’ebé la to’o iha area rurais.[19] Karik balun mak konsege to’o iha ne’ebá maibe ho presu ne’ebé aas tebes halo povu maioria labele sosa tanba la iha kapasidade finanseiru. Osan estadu nian barak mak gasta ba fos no dehan katak fos ne’e sei to’o ba povu liliu sira iha area rurais nia liman ho folin ki’ik maibe iha realidade ema grupu ki’ik balun mak domina, hasa’e folin ba bebeik no aproveita raut lukru hosi situasaun ida ne’e. Politik nain balun serbisu hamutuk ho emprezariu sira konkalikon hanaruk krize aihan fos ne’e no halo povu terus nafatin. Ho mudansa klimatika ida ne’ebé defisil ba ita atu hatene,[20] udan tau rai lapara, sobu ponte, estrada, natar na’in sira mós sei hetan difikuldade ba sira nia natar hamosu prediksaun katak iha tinan 2011 ne’e hamlaha sei ameasa povu maubere.[21] Tuir esplikasaun PM ba PR katak kresimentu orsamentu ba tinan ida ne’e inklui fundu kontijenti tanba atu antisipa mosu krize aihan.[22] Ita apresia tebes Governu aloka ona orsamentu bo’ot atu bele resolve krize aihan. Kestaun iha ne’e mak ninia jestaun distribuisaun no folin ne’ebé sa’e hela deit. Karik ninia jestaun fraku nafatin hela de’it no ninia folin sei sa’e nafatin. Pekerjaan rumah ida tan ba Governu atu buka nia solusaun ne’ebé efetivu liu. Selae osan hirak ne’e kontinua tama no benefisiu nafatin ba ema ida rua ka grupu kiik balun deit hanesan mosu tiha ona baibain iha tinan kotuk.
7. Dizafiu ba serbisu fiziku ka infrastrutura. Ho mudansa klimatika global ne’ebé oras ne’e la’o dadaun hela hamosu dizastre naturais oioin hanesan rai halai, bee sa’e, sobu estrada no ponte, sei tau dezenvolvimentu infrastrutura iha situasaun ida defisil tebes. Karik rai udan ho ninia intensidade nafatin hanesan agora mak ita bele dehan sei estraga ponte no hakotu estrada iha parte barak territoriu Timor-Leste. Dili laran bee sa’e la oras, estraga dalan no hafoer Dili laran. Ita kala la’o nafatin ho taka koak oan sira iha Dili laran ne’e. Sai wituan ba liur, dalan iha tasi tolu ba Tibar, fila-fila ona rai halai no fatuk sira monu hosi foho lolon hodi taka netik dalan. Ba liutan, bee mota atu hakotu tiha estrada iha distritu Liquisa, Ponte Loes mos sorin naksobu ona. Ita seidauk konta tan estrada iha Same, Suai, Ainaro, Ermera ne’ebé aat kleur ona maibe seidauk konsege hadia.
8. Problema Eletrisidade Kontinua.[23] Durante ne’e Governu gasta ona osan barak ba setór eletrisidade. Ho gastu bo’ot hanesan ne’e tuir loloos ahi ne’ebé mate-moris permanente bele lakan permante ona. Tuir informasaun katak iha tinan 2010 orsamentu aloka ba eletrisidade hamutuk U$91 millaun hodi hola makina maibe kala kualidade makina ladiak halo ahi mos kontinua sai problema. Mosu nafatin lamentasaun no diskontente hosi povu tanba ahi mate moris nafatin iha kalan nomos loron. Impaktu hosi ahi moris-mate ne’e disturbu atividade negosiu no administrasaun públiku, ekipamentu elektronik hanesan jeleira, televizaun, komputador barak mak aat. Iha administrasaun públiku dala ruma funsionariu sira la halo buat ida bainhira ahi mate to’o oras rua tolu. Atu resolve difikuldade ida ne’e, iha OJE 2011 Governu aloka fali U$282 Millaun atu sosa jerador foun hosi Finlandia.[24] Hanesan Sekretariu Estadu da Eletrisidade Agua no Urbanizasaun, Januario Pereira hateten sai katak tuir orariu PM Xanana Gusmão nian, 27 Novembru 2011 ahi sei lakan iha parte norte ne’ebé inklui Distritu Dili, Manatuto, Baucau, Lospalos, Liquiça, Aileu, no Ermera ne’ebé sei hatan ahi husi Sentral Eletrika Hera ho Kapasidade 130 Megawat. Povu distritu Lauten, purezemplu, hateten sai ona katak sira hein hela promesa PM Xanana Gusmão, atu hetan ona asesu ba eletrisidade iha fulan Novembru tinan ne’e.[25] Promesa ida ne’e mak konsege realize duni mak sei hatudu sinal pozitivu ba kualidade dezempeñu Governu nian no hametin fali povu nia trust ba Governu ne’ebé oras ne’e tuun.
9. Partidu politika sira uza sasan estadu nian ba interese partidu nian. Ita haree iha jornal[26] no televizaun hateten katak partidu balun lori material no ekipamentu estadu nian fahe ba povu hodi dehan fali buat hirak ne’e mai hosi partidu politika sira. Ita hotu hatene katak partidu politika sira ne’e bainhira hamrik, ema sira tuur iha estrutura partidu nian maioria mesak ema ne’ebé bele dehan mau teju, alias osan la iha. Balu la’o baku ain de’it, balu iha lerek motor oan ida, ida ka rua mak iha kareta privadu. Ohin loron ka’er ukun derepenti iha kareta, iha fasilidade oioin, no pior liu tan mak tun ba baze halo diskriminasaun hodi dehan ekipamentu ida ne’e partidu nian, partidu mak sosa. Ita buka to’ok, lalika ba rai dok, iha Timor laran de’it durante ne’e partidu politika ida ne’ebé mak harii ho osan bo’ot, bele sosa purezemplu trator ka solar sel atus ba atus ka rihun ba rihun? Povu haree borus no hatene momoos maneuver no manipulasaun hirak ne’e. Interesante tebes atu haree saida mak Fretelin hateten katak fundus infrastrutura ho rekursu umanu ne’ebé mosu iha proposta Orsamentu Jeral Estadu 2011 fundu refere hakiak ba partidu CNRT[27]. Fundu rua ne’e bele serve hanesan hakiak fundu investimentu CNRT ba elisoens 2012. Tanba ne’e iha implementasaun ka ezekusaun OJE 2011 karik Estadu ka Governu sosan nafatin hanesan trator ka panel solar ka material seluk, tenke hateten lolos ba povu katak material ka ekipamentu hirak ne’e mai hosi osan dolar biliaun ida resin ne’ebé aprovadu hosi imi nia reprezentante iha PN, la’os mai hosi partidu politika ida. Ida ne’e bele eduka povu atu povu mós ónestu, no iha responsabilidade ba buat hirak ne’ebé estadu foba sira hodi dezenvolve sira nia aan ho diak. Karik la’e, povu oras ne’e matenek ona no to’o loron ida povu sei fila bosok fali politik nain sira.
10. Aumenta Osan Ba Partidu Politiku sira.[28] Interesante tebes tanba tinan ida ne’e PN sira halo proposta hodi aumenta orsamentu ba sira nia Partidu Politiku. Proposta inisiu ho montante U$5.500.000 maibe ikus mai hatuun ba miliaun U$2 hodi aumenta ba osan inisial U$ 1.000.000 hodi sai dotasaun final U$3.000.000. Maski partidu PD konsidera aumenta ida ne’e laiha moral maibe iha votasaun pasa ho afabor 42, kontra 12, no abstensaun 9. Pelu kontrariu, orsamentu ba CNE ne’ebé responsabiliza ba eleisaun ninia orsamentu la sa’e. Ida ne’e mak hamosu lamentasaun hosi Presidente Comisaun Nacional Eleisaun (CNE) Senhor Faustino Cardoso katak subvensaun Parpol Laiha Ekilibriu.[29] Subvensaun ba Parpol ne’e buat normal ida. Problema mak povu barak sei moris kiak, moris sofre hela iha kraik ne’ebá tanba laiha kapasidade sosa fos, la iha asesu ba bee moos,[30] Parpol sira sibuk hanoin ba sira nia aan hodi hasa’e osan subvensaun bo’ot.[31] Parpol sira liliu Parpol bo’ot sira kontenti tebes tanba ho osan bo’ot hanesan ne’e sira fiar aan liu tan, sira bele halo preparasaun di’ak hodi hasoru eleisaun jeral 2012. Ita hotu hatene, besik eleisaun ona Parpol sira komesa hakbesik aan ona ba povu hodi halo maneuver oioin no sira ne’ebé iha osan barak bele lori osan hirak ne’e lohi povu para bele hili sira.
11. Dezenvolvimentu Ho Korupasaun Hadau Malu $1Biliaun.[32] Ita rona ema barak koalia no informasaun hosi jornal sira hateten katak ohin loron korupsaun moris buras tebes iha Timor-Leste. Timor-Leste sai nuudar rai koruptu ho ranking 127 iha mundu.[33] Parte Igreja mós preokupa hela ho korupsaun ne’e. Tanba ne’e interesante bainhira membru PN ka deputadu balun hateten katak OJE 2011 hamutuk billaun ida resin, sei hamosu kompetisaun entre dezenvolvimentu ho korupsaun. Deklarasaun no preokupasaun deputadu ne’e iha razaun forte. Tanba ne’e nia husu ba Komisaun Anti Korupsaun (KAK) atu tenki halo ninia servisu ho diak, atu tau matan ba povu nia osan. Ida ne’e la’os traballu de kaza ka pekerjaan rumah KAK nian de’it maibé mós Governu liu hosi hadia ninia jestaun, monitorizasaun ne’ebé di’ak, no konsistensia iha sira nia implementasaun ka ezekusaun orsamentu ne’ebé aloka ona ba sira. Karik la’e mak orsamentu ida bo’ot sei hamosu korupsaun ida bo’ot mós.
Ita bele dehan katak ho montante ida bo’ot hanesan ne’e sei fo ba Governu posibilidade barak atu halo mudansa ka hadia povu ki’ik sira ne’ebé moris iha susar no mukit nia laran. Tinan ida ne’e sai nuudar tinan determinante ba melloramentu dezempenu Governu nian. Maski nune’e dizafiu bo’ot hein hela iha oin, kestaun jestaun, kapasidade ministru sira atu realiza promesa hirak Governu nian, minimiza mal administrasaun no korupsaun atu nune’e osan ida bo’ot nune’e bele muda duni povu nia moris sai diak liu tan.
[1] OJE 2011, U$ 1.306.018.000 Aprovadu, Fretelin Kontra, Sosiedade Sivil Kestiona, STL edisaun Sabadu, 29 Janeiru 2011, p.1
[2] PRR-PDD La Muda Kondisaun Estrada. STL edisaun Sesta, 29 Outubru 2010, p.1
[3] Defisil Prepara Estrada Ho Kualidade, 80% Estrada Ho Kondisaun At. STL edisaun Kinta, 25 Novembru 2010, p.1
[4] OJE 2011, Proposta ba PN U$985, STL, Tersa, 16 Novembru 2010, p.1
[5] Governu Tau Millaun U$985 Iha OJE 2011, PR Hakfodak Mas Kontente, STL edisaun Tersa, 16 Novembro 2010, p.1
[6] Parlementu Hasa’e OJE 2011 Bá Bilaun 1, Fundu Petrolíferu 5,3%. Timor Post, edisaun Sesta 28 Janeiru 2011, p.1
[7] Proposta OJE ba PN Tarde, Horta La Preokupa. STL edisaun Kuarta, 10 Novembru 2010, p.15
[8] OJE 2011, Proposta ba PN U$985. STL, Tersa, 16 Novembru 2010, p.1
[9] Governu Failla Redus Kiak. STL edisaun Kuarta, 10 Novembru 2010, p. 1
[10] Evita Chaos Finansa 2011. Timor Post, edisaun Segunda, 31 Janeiru 2011, p.1
[11] Numeru Kiak Tu’un, Kresimentu Ekonomia Benefisiu Deit Grupu Balun. STL, edisaun No. 8903, Kuarta, 5 Janeiru 2011
[12] OJE 2011 U$98 Sa’e Ba $1 Bilaun, Bele Mosu Inflasaun, Povu Sei Sai Esmola. Jornal Nacional Diário, edisaun 28 Janeiru 2011, p.1
[13] Kresimentu Ekonomia Sa’e 12% Iha 2009, PD Ho PUN Konsidera “Falsu”. STL edisaun Kuarta, 24 Novembro 2010, p. 1
[14] Kresimentu Ekonomia, Mosu Diferensia Estatistika, STL, Kinta 16 Dezembru 2010, p.1
[15] Numeru Kiak Tu’un, Kresimentu Ekonomia Benefisiu Deit Grupu Balun. STL edisaun Kuarta, 5 Janeiru 2011, p.1
[16] OJE 2011 Sa’e U$1 Bilaun. Jornal Nacional Diário, edisaun 31 Jeneiru 2011, p.1
[17] OJE 2011 Ba Ministériu-Sekretariu Estado Aprova, Aviza Ministru-Sekretariu Estadu Uja Osan Tuir Nia Dalan. Jornal Nacional Diário, 27 Janeiru 2010, p.7
[18] Evita Chaos Finansa 2011. Timor Post, edisaun Segunda, 31 Janeiru 2011, p.1. Haree mós: Fretelin Konsidera Osan Estadu ‘Hariku’ Membru Governu. Jornal Nacional Diário, edisaun 31 Janeiru 2011.
[19] Krize Fos Kontinua Ameasa Povu. STL edisaun Kuarta, 10 Novembru 2010, p.1
[20] Susar Halo Previzaun Eklima 2011. STL, edisaun Kinta, 13 Janeiru 2011, p.1
[21] Ibid. Haree mós Xanana Preokupa Krize Hamlaha Ameasa TL. Timor Post, edisaun Sesta, 14 Janeiru 2011, p.1. Haree tan Mudansa Klimatika, Hamlaha Hafuhu Povu TL, Governu la Fan Fos Subsidiu, STL, edisaun Sesta, 14 Janeiru 2011, p.1.
[22] OJE 2011 Sa’e, PR Horta Hetan Esplikasaun Governu. STL edisaun Segunda, 7 Fevereiru 2011, p.1
[23] Moras Tuan Eletrisidade Kontinua Mosu iha 2011. STL edisaun 7 Janeiru 2011.
[24] Preokupa Ahi Mate Laka, PM Xanana Aprezenta Kalendariu ba PR Horta, Sosa Jerador Foun 15. STL edisaun Segunda, 7 Fevereiru 2011, p.1
[25] Preokupa Ahi Mate Lakan, PM Xanana Aprezenta Kalendariu ba PR Horta. STL edisaun Segunda 7 Fevereiru 2011.
[26] Haree, purezemplu, Fahe Panel Solar Ho Trator Ba Militantes, Fretelin Prepara Lori Avelino Coelho – Assanami Ba Tribunal. STL edisaun Tersa, 16 Novembro 2010, p.1. Haree mós, PUN no Fretelin Dún SEPE Fahe Solar Panel Bá PST. Timor Post, Sesta 21 Janeiru 2011, p.1.
[27] Fundu Special Rua, Fretelin Konsidera Investimentu CNRT, Xanana Dehan Estrategiko. Timor Post, edisaun Segunda, 17 Janeiru 2011, p.1
[28] Aumenta Osan Ba Parpol, PD Konsidera Laiha Moral, Jornal Nacional Diário, 27 Janeiru 2010, p. 1
[29] Faustino Cardoso: Subvensaun Parpol Laiha Ekilibriu. Jornal Nacional Diário, edisaun 3 Fevereiru 2011.
[30] Haree purezemplu Povu Iha Kapital Suai Sei Preokupa Ho Bé Moos, Aluda Ojek Hodi Kuru Be’e Moos. Timor Post, Sesta, 21 Janeiru 2011, p.14
[31] PD Konsidera Laiha Moral Aumenta Osan Parpol. Jornal Nacional Diário, edisaun 27 Janeiru 2011, p.1
[32] Desenvolvimentu Ho Korupsaun Hadau Malu $1 Biliaun. Jornal Nacional Diário, 3 Fevereiru 2011, p. 1
[33] TL Rai Koruptu Ho Ranking 127 Iha Mundu. STL edisaun Kuarta, 24 Novembru 2010, p.1
Tidak ada komentar:
Posting Komentar